17.09.2025 Renee van Riessen
Denken aan de ander. Filosofie, religie en mystiek bij Levinas door Renee van Riessen, filosoof en dichter.
In de filosofie is het lang de gewoonte geweest om uit te gaan van een ik dat de wereld overziet en overdenkt. Zie de bekende uitspraak 'ik denk, dus ik ben' (Descartes), die veel school heeft gemaakt onder filosofen. Toch kun je je afvragen of dit uitgangspunt wel zo vanzelfsprekend is. Want waar het ik centraal staat wordt 'de ander' dikwijls een probleem. En gebeuren de belangrijkste dingen in ons leven niet in de sfeer van de relaties, in het gebied dat zich " tussen ons" afspeelt?
Om die reden koos de joodse filosoof Emmanuel Levinas (1906-1995) ervoor de ander in het centrum te plaatsen. Filosofie zou eigenlijk een 'denken-aan-de-ander' moeten zijn. Maar hoe ziet zo’n denken-aan-de-ander eruit in de praktijk van het filosoferen? En waarom schrijft Levinas het woord ‘ander’ soms met een hoofdletter? Keert de religie zo terug in het hart van de filosofie? En welke rol is er weggelegd voor de mystiek?
Renée van Riessen is filosoof en dichter. Ze promoveerde in 1991 op een studie over erotiek en dood waarbij naast Plato en Hegel vooral Levinas in het centrum van de aandacht stond. Ze bleef daarna bezig met de studie van Levinas en publiceerde in 2019 een boek over de relatie tussen filosofie en mystiek bij Levinas: Van zichzelf bevrijd. Levinas over transcendentie & nabijheid (Sjibbolet, Amsterdam 2019).
Naast haar filosofisch werk schrijft ze poëzie. Haar vijfde poëziebundel Het komende leven verscheen in 2022, eveneens bij Sjibbolet in Amsterdam.
Renée van Riessen (prof. dr.) doceerde filosofie aan ArtEZ Zwolle (een kunstacademie), en aan de Protestantse Theologische Universiteit (achtereenvolgens in Kampen en Groningen).
Daarnaast was ze tot 2021 bijzonder hoogleraar Christelijke Filosofie aan de Universiteit Leiden.
Links:
naar een openbare lezing van Renée van Riessen voor het symposium Vertrouwen en medemenselijkheid van Gemeente Amsterdam (november 2024) https://openresearch.amsterdam/nl/page/115995/lezing-ren%C3%A9e-van-riessen-het-gelaat-van-de-burger.-over-de-betekenis
Poëziebundel Het komende leven (2022)
https://uitgeverijsjibbolet.nl/het-komende-leven-renee-van-riessen/
Filosofieboek Van zichzelf bevrijd (2019, 3e druk 2024)
https://uitgeverijsjibbolet.nl/van-zichzelf-bevrijd-renee-van-riessen/
Inleiding Van zichzelf bevrijd
https://static.theologie.nl/2025/04/A2tkFK64-9789491110337_fragm.pdf
