archief eerste helft 2025:
08 januari 2025
Grand Hotel Abgrund. Over de actualiteit van de Frankfurter Schule
door Thijs Lijster, universitair docent kunst- en cultuurfilosofie
Onder de naam Frankfurter Schule wordt een groep Joods-Duitse intellectuelen geschaard – o.a. Theodor W. Adorno, Max Horkheimer, Erich Fromm, Herbert Marcuse en Walter Benjamin – wier invloed op de hedendaagse filosofie en cultuur nauwelijks overschat kan worden. Vandaag de dag staan deze denkers weer volop in de belangstelling: rechtsradicale bewegingen zien hen als de bron van woke, politieke correctheid en andere euvels, terwijl hun scherpe kapitalismekritiek een inspiratiebron vormt voor linkse activisten.
Thijs Lijster zet in zijn inleiding de belangrijkste denkbeelden van de Frankfurter Schule uiteen, en gaat daarnaast in op hun inspiratiebronnen en blijvende invloed.
05 februari 2025: Han Thomas Adriaenssen, filosoof, verbonden aan de RUG met "identiteit van Locke tot nu"
Wat maakt mij tot de unieke persoon die ik ben? Wordt mijn identiteit bepaald door mijn lichaam, misschien in het bijzonder mijn brein? Of bepalen mijn herinneringen, overtuigingen en andere psychologische toestanden wie ik ben?
In de zeventiende eeuw stelde John Locke dat persoonlijke identiteit bepaald wordt door bewustzijn. Locke's stelling bepaalt tot op de dag van vandaag in hoge mate het filosofische debat over persoonlijke identiteit.
In deze lezing onderzochten we argumenten voor en bezwaren tegen Locke's stelling.
05 maart 2025 Taöistische Filosofie met Michel Dijkstra
onafhankelijk geleerde op het gebied van oosterse filosofie en westerse mystiek.
‘Hoe ontstaat een weg?’ - ‘Door hem te begaan!’
Dit dialoogje toont de kern van het taoïsme: volgens deze Chinese filosofie moet je de zin van het leven niet buiten of boven het aardse bestaan zoeken, maar juist er middenin.
Tijdens de lezing toont Michel Dijkstra de schoonheid van de taoïstische levenskunst aan de hand van gedichten uit de mysterieuze Daodejing en prozafragmenten uit de humoristische Zhuangzi. Centraal in deze basisteksten staan een felle kritiek op instrumentalistisch denken en handelen, het je afstemmen op de bron van alle dingen en het ‘doen van het niet-doen’ (wuwei): ‘Als niet-doen wordt gedaan, blijft niets ongedaan’.
02 april 2025 filosofisch gereedschap voor complot theorieën door Marc Pauly, filosoof verbonden aan de RUG.
Complottheorieën zijn van alle tijden, maar het lijkt erop dat door het Internet en door sociale media de verspreiding van complottheorieën toeneemt. Maar wat is een complottheorie eigenlijk? En is het terecht als we een complottheorie neerzetten als minderwaardig?
Verschillende academische discplines bestuderen complottheorieën.
In deze lezing zal Marc Pauly complottheorieën vanuit de filosofie benaderen en een aantal filosofische concepten en theorieën laten zien die ons kunnen helpen om over complottheorieën na te denken en met anderen over complottheorieën te praten.
14 mei 2025 Lieke Asma, filosoof en psycholoog naar Philos met een lezing over "Blinde Vlekken", hoe impliciete vooroordelen je (mis)leiden
Psychologisch onderzoek laat zien: we kunnen personen benadelen en onrechtvaardig behandelen, zonder dat we dat willen of zelfs maar in de gaten hebben. Onbewust en ongewild maken we onderscheid tussen personen op basis van bijvoorbeeld hun gender, etniciteit, leeftijd, lichaamsgewicht of seksuele oriëntatie. Maar hoe kan ons zelfbeeld zo afwijken van ons gedrag?
De wijdverbreide strategie is onze onbewuste geest te onderzoeken: hier liggen vooroordelen opgeslagen, die ongemerkt onze gedachten, gevoelens en beslissingen beïnvloeden. Maar is dat wel de juiste manier om over deze problematiek na te denken? Is het wel behulpzaam om de blik naar binnen te richten?
In deze lezing nam Lieke Asma afstand van deze traditionele kijk op het onbewuste, en onderzoekt ze hoe discriminatie ongemerkt in de wereld buiten ons kan plaatsvinden.
11 juni 2025 sloten we het voorjaar af met Marthe Kerkwijk, filosoof, verbonden aan de ISVW met een programma over Sociale Autonomie.
Ben je een autonoom persoon? Streef je ernaar je eigen beslissingen te nemen, je eigen boontjes te doppen, en je door niemand te laten vertellen wat te doen of wat te denken?
Filosoof Marthe Kerkwijk heeft haar eigen autonomie altijd erg belangrijk gevonden. Maar toen werd ze zwanger, en viel haar illusie van onafhankelijkheid in duigen. Toch is autonomie van groot belang.. Maar hoe we denken over autonomie moet op de schop. Autonomie wordt vaak verbonden met onafhankelijkheid, een sterke wil en rationeel zijn. Dat idee ontlenen we aan de filosoof Immanuel Kant. Maar het is tijd voor een heel ander idee van autonomie, waarbij context, relaties, het lichaam en emoties ook een rol spelen.
Tijdens deze lezing ontkracht Kerkwijk een aantal hardnekkige misverstanden en presenteert ze een alternatief autonomieconcept: sociale autonomie.
zaterdag 05 april 2025
Cursusdag taoïstische filosofie "Zwerven voorbij ieder oordeel"door Michel Dijkstra, filosoof. Zwerven voorbij ieder oordeel De taoïstische filosoof Zhuang Zi over leven vanuit de bron.‘Waar vind ik iemand die alle woorden vergeten is, zodat ik een woordje met hem kan spreken?’Deze paradoxale uitspraak is van Zhuang Zi (400 v.Chr.), grootmeester van het klassieke taoïsme. De filosoof bedoelt niet dat we moeten stoppen met communiceren, maar juist altijd bereid moeten zijn om onze vastgeroeste oordelen los te laten.
Zo ontstaat er ruimte om de ander of het andere te ontmoeten. Wie voortdurend vanuit deze openheid leeft, leeft volgens Zhuang Zi vanuit de bron van alle dingen:
Tao of De Weg. Net als Tao zelf is zo’n mens in staat om alles en iedereen om hem heen belangeloos te ondersteunen.
Tijdens de cursusdag verdiepten we ons in Zhuang Zi’s filosofie van de oordeelloosheid. Daarbij richtten we ons op een aantal – niet zelden humoristische – verhalen via close-reading. Verder was er ruim gelegenheid voor discussie en uitwisseling, want het begrip van Zhuang Zi’s teksten begint met het bevragen van onze eigen (voor)oordelen. Op die manier is ook de filosofie ‘een weg die ontstaat door te gaan’.