We prijzen ons in Europa gelukkig dat we de verlichting hebben doorgemaakt. Fundamentalisme zou bij ons geen kans krijgen want we houden kerk en staat streng gescheiden. Door voortschrijdende secularisatie moeten zelfs steeds meer kerken hun poorten sluiten. Dat wijst op rationalisering. Maar de religie van het hoera-gevoel neemt intussen hand over hand toe. Verheffende muziek wordt begroet met aanstekergezwaai. De politieke besluitvorming neemt steeds vaker een wending naar aanleiding van ikonische foto’s en stille tochten. De uitkomst van het redelijke debat acht men lang niet altijd menslievend genoeg. Het verstand zou immers slechts tweedracht zaaien terwijl het gevoel eerder zuiver en authentiek is. We laten ons liever de weg wijzen door ons gevoel. Wat scheelt ons?

 

Michel Foucault sprak van ‘biopolitiek’. Politiek houdt zich niet alleen op in het domein van doordachte meningen maar is eveneens onlosmakelijk betrokken bij de disciplinering van de zintuigen en de normalisering van de gevoelens. Bovendien is de constellatie van denken, voelen, ruiken, proeven, horen en zien niet in alle cultuurperiodes hetzelfde, maar ze verandert van tijd tot tijd. Het is gebruikelijk om de premoderne, de moderne en de postmoderne kaders van elkaar te onderscheiden. Behalve het denken krijgt ook het gevoel telkens een andere opmaak. De gevoelens worden in het moderne denkkader in het innerlijk van een mens gesitueerd. Het innerlijk heeft echter niet altijd bestaan, maar is een betrekkelijk jong bedenksel.

 

Waar gaan we naar toe? Verdwijnen we in de ambivalentie van eindeloze ‘selfies’ die voor iedereen niettemin meer van ‘hetzelfde’ zijn? Zijn we aangewezen op de collectieve deining van politiek georchestreerde gemoedsbewegingen?

 

We onderzoeken tijdens deze lezing in Philos de transformaties van het ‘innerlijk’ en het gevoel door de cultuurepisodes heen. Op die manier – door ‘anamnese’ of geheugentraining – hopen we te leren begrijpen wat ons tegenwoordig bezielt. Het denken is al twee millenia onderworpen aan de regels van de logica. De gevoelens moeten de oefening en de regels nog steeds grotendeels ontberen. We moeten onszelf in dit opzicht nodig eens doorlichten en iets bijleren.

 

 

Philos is Petran Kockelkoren zeer dankbaar dat hij bereid is (en nog wel op zo'n korte termijn) de plaats in te  nemen van Chantal Bax, die wegens ziekte moest afzeggen.