Zijn wij vrij?  Hebben we het vermogen om zelf te kiezen welke handelingen wij uitvoeren? De meeste filosofen denken dat wij zo'n vermogen hebben, ze noemen het "vrije wil". Er is echter veel onenigheid over hoe we dit vermogen moeten begrijpen. In deze voordracht verdedigt Niels van Miltenburg dat vrij handelen niets anders is dan het actualiseren van een open mogelijkheid. Dat klinkt misschien ingewikkeld, maar dat valt wel mee. Voor mij staat nu een kopje koffie, daarom is het voor mij mogelijk om een slokje koffie te nemen. Als ik die slok neem verander ik een mogelijkheid in een realiteit. Stond de koffie er niet, dan had ik ook de mogelijkheid niet gehad om nu een slok te nemen (maar wel de mogelijkheid om koffie te gaan zetten en dus straks een slok te nemen). Door te handelen actualiseren we niet alleen mogelijkheden, we sluiten ook andere mogelijkheden af. Als ik mijn kopje koffie bijvoorbeeld leeg drink, maak ik het onmogelijk om nog een slok te nemen. Door te handelen bepalen wij dus wat er gebeurd.

 

De wereld is als een tuin met vertakkende paden. Mensen kunnen op elke kruising  bepalen welk pad ze bewandelen en welke paden we links (of rechts) laten liggen. Veel filosofen vinden dit beeld van de wereld en de menselijke vrije wil nogal naïef en beweren dat dit plaatje aangepast of zelfs geheel verworpen moet worden. Is het namelijk niet zo, dat we gedwongen worden om een bepaald pad te nemen ? En zijn er eigenlijk altijd wel meerdere paden toegankelijk wanneer we handelen ? Ook van buiten de filosofie komt er sinds kort kritiek op de vrije wil.

Sommige hersenwetenschappers menen namelijk dat niet wij bepalen welke paden er bewandeld worden, maar dat onze hersenen dat voor ons doen. In deze voordracht laat Niels van Miltenburg zien hoe we deze kritieken kunnen pareren en bespreekt hij vragen zoals: "Wat heeft vrijheid te maken met verantwoordelijkheid ? en "Wat is het verschil tussen iets per ongeluk of juist expres doen ?" en "Kunnen we wel vrij zijn als we continu en soms onbewust beïnvloed worden door reclame, de media en onze smartphones ?"