Niet jij, maar wij zijn de maatschappij.

 

In een verdeelde maatschappij, een maatschappij waarin kansen ongelijk verdeeld zijn, heeft de oproep tot participatie iets paradoxaals. Je zou verwachten dat een oproep je individuele verantwoordelijkheid te nemen, leidt tot meer participatie. Maar het omgekeerde kan het geval zijn. Het benadrukken van participatie kan leiden tot het stigmatiseren van hen die langs de zijlijn staan. Vervolgens wordt namelijk makkelijk de conclusie getrokken dat je er kennelijk niet alles aan hebt gedaan om mee te doen. Anders stond je toch niet langs de zijlijn?

 

Het huidige participatie denken maakt het dan ook te makkelijk mensen weg te zetten als lui, waardoor mensen die tegen hun wil langs de kant staan een trap na krijgen. Zij worden afgeserveerd als mensen die niet mee willen doen. En het stigma dat dit met zich meebrengt, maakt het alleen maar moeilijker om een actievere rol op je te nemen.

Frank Hindriks noemt dit de paradox van de participatiemaatschappij, ofwel de participatieparadox.

De kern van de participatieparadox is dit: een oproep tot participeren kan leiden tot uitsluiting.

 

De participatieparadox kunnen we samen oplossen door een maatschappij te creëren waarin iedereen gelijke kansen heeft. Iemands kansen worden niet alleen door individuele inzet bepaald, maar ook door de sociale verbanden waar hij of zij onderdeel van uitmaakt. Omdat wij die sociale verbanden samen vormgeven, dragen we daar gezamenlijk de verantwoordelijkheid voor.

Als we samen gelijke kansen hebben gecreëerd, pas dan zit er geen wrange keerzijde meer aan een oproep tot participatie.

Dit is een verkorte versie van de oratie die Frank Hindriks op 6 oktober hield, getiteld ‘Gedeelde verantwoordelijkheid in een verdeelde samenleving’.