Een van de meest fascinerende episodes in de geschiedenis van de muziek is het proces waarin de muziek zich losmaakt van haar binding aan teksten in liturgie, lied of drama. Dit gebeurt in de achttiende eeuw, de periode van de Verlichting, terwijl filosofen en andere theoretici even de andere kant op kijken. Waar aan het eind van de Renaissance componisten zich bij de ontwikkeling van de monodische componeerstijl lieten leiden door theoretici, zien we nu het omgekeerde: componisten verwijderen zich van het mimetisch paradigma waarin de muziek een verwijzende of ondersteunende functie heeft, en laten de muziek haar eigen weg zoeken en haar eigen wetten ontwikkelen.

Na millennialange onderwerping aan het woord wordt de muziek nu autonoom. Ze voltooit daarmee een vrijheidsstrijd, die pas in de negentiende eeuw bij Arthur Schopenhauer zijn filosofische erkenning krijgt – en vervolgens in Eduard Hanslick een evangelist vindt.